BİPOLAR BOZUKLUK
Manik-Depresif olarak da adlandırılan, iki uçlu duygu durum bozukluğudur. Hastalığın, Mani(taşkınlık) ve depresif bozukluk( çökkünlük) olarak birbirine zıt iki evresi vardır. Ruh halindeki bu dalgalanmalar ve iniş-çıkışlar günlük ve sosyal yaşamı önemli şekilde etkileyecek değişikliklerle meydana gelir. Bazı bireyler depresyona, bazı bireyler maniye yatkın olurken bazı bireylerde ise karma epizod şeklinde görülmektedir. Bipolar Bozukluk I ve Bipolar Bozukluk II olmak üzere iki alt tipi vardır.
Bipolar Bozukluk I
Mani Dönemi Belirtileri
-En az 1 hafta süren taşkın duygudurum
-Benlik saygısında aşırı artış
-Uyku ihtiyacında azalma
-Fikir uçuşmaları ( düşüncelerin neredeyse birbiriyle yarışması)
-Dikkat dağınıklığı
-Riskli davranışlarda artış
Depresif Dönem Belirtileri
-Depresif ( çökkün) duygu durum
-Anhedoni / ilgi kaybı
-İştahta azalma ya da artış
-Uyku ihtiyacında azalma ya da artış
-Psikomotor retardasyon ya da ajitasyon
-Enerjide azalma
-Suçluluk, değersizlik hissi
-Konsantrasyonda güçlük
-İntihar düşünceleri
Bipolar Bozukluk II için ise, hipomani ve depresif dönem belirtileri mevcuttur. Hipomani belirtileri de yine mani belirtileriyle aynıdır ancak manik ataklar kadar yüksek ve ciddi değildir. Dolayısıyla Bipolar I bozukluk kişide çoğu zaman hastaneye yatışı gerektirirken Bipolar II yatış gerektirmeyebilir.
Mani epizodu yaklaşık 150 yıldır bilinmektedir. Fakat bazen mani epizoduna eşlik eden psikotik semptomlar, şizofreniye benzemesine neden olmaktadır. Fakat geçmişe yönelik akut iniş-çıkışların öğrenilmesi tanının netleşmesine yardımcı olur. Hastalar ağır bir mani epizodunun rahatsız edici hissini rahatlatmak amacıyla fazla alkol ya da madde kullanabilirler. Bu durum da duygudurum epizodlarını örtüp, dikkati alkol ya da madde kullanımına çekebilir. Böyle bir durumun varlığında genellikle yakınların bilgisine başvurulabilir.
Bipolar bozukluğun en önemli özelliklerinden biri de mevsimselliktir. Hastalar genellikle ilkbahar ve yaz aylarında coşkun ve taşkın olurlar. Taşkınlığın olduğu bu dönemde kişiler günlerce sürecek şekilde uyumaya dirençli, saldırgan, dürtüsel biçimde riskli kararlar verebilirler, öfke patlamaları ve rastgele cinsel ilişki yaşayabilirler. Sonbahar ve kış aylarında ise depresif dönem ve çökkünlük yaşarlar. Ağlama, değersizlik ve suçluluk hissiyle beraber kişi intihar girişiminde bulunabilir ve mani dönemi ile aynı derecede tehlikelidir.
BİPOLAR BOZUKLUĞUN NEDENLERİ
Özellikle Bipolar Bozukluk I, güçlü bir şekilde genetiktir. Ancak bunun yanında çevresel faktörlerin tetikleyiciliği oldukça yüksektir. Travmatik olaylar, fiziksel, cinsel ya da duygusal istismar, sevilen birinin kaybı, bir ilişkinin bitişi gibi unsurlar genellikle bu bozukluğu tetikleyebilir.
BİPOLAR BOZUKLUĞUN TEDAVİSİ
Bipolar bozukluğun tedavisinde ilaç ve psikoterapi ile hastaların duygudurumları kontrol altına alınabilir. İşlevsellikte yaşanan bozulmalar hem hastalara hem de yakınlarına oldukça zarar verebilir. Mani epizodu kötüleştikçe artan öfke ve saldırganlıkla beraber arkadaşlıklar ve ilişkiler zarar görebilir. İş kaybı yaşanabilir ve evlilikler boşanma ile sonuçlanabilir. Bu, hasta için eklenen acılar anlamına gelir ve hastalığını daha da tetikleyebilir. Epizod geçtiğinde ise suçluluk ve pişmanlık bırakır. Aile ve çevre desteği son derece önemli iken epizod semptomları nedeniyle baş etmekte zorluk yaşayabilirler. Dolayısıyla bu süreç bipolar tanısı alan kişiler kadar aileler için de oldukça zorlayıcıdır, hem kişisel problemler yaratabilir hem tanı alan kişiyi destekleyici ilişkilerden yoksun bırakabilir. Bu sebeple tedavi sürecinde ailelerin ve yakın çevrenin de psikolojik destek alması tanı alan kişi kadar önemlidir.
Uzm.Klinik Psikolog Büşra Kordağ
